Investe ba Timor-Leste nia futuru


Investe ba Timor-Leste nia futuru

Dili – Ohin, Komisaun Reforma Fiskal (KRF) ba dahuluk fó sai informasaun kona-ba progresu servisu komisaun nian.
Reforma fiskal sai hanesan programa importante ida ba VI Governu Konstitusional Timor-Leste. Komisaun Reforma Fiskal (KRF) harí atu koordena prosesu reforma no hetan mandatu hodi halo avaliasaun ba reseitas hotu-hotu; reseitas ne’ebé iha tiha ona no reseitas foun sira.
Programa Reforma Fiskál
Programa ba reforma ida ne’e kobre área importante tolu husi ne’ebé governu kolekta no jere reseitas, maka hanesan: impostu, alfândegas, taxa no enkargu. Ida ne’e hanesan inisiativa nasionál ida atu haforsa Timor-Leste ba futuru. Parte importante ida husi reforma fiskal maka hanesan introdusaun Impostu Valór Akresimentu (IVA).
Primeiru Ministru Dr.Rui Maria de Araújo hateten katak, “Ita labele depende deit ba ita nia mina-rai”. “Ita presiza atu garante katak governu iha kapasidade atu kolekta no jere reseitas husi fonte oin-oin nomos ho integridade. KRF propoin hela métodu foun hodi halo kobransa ho administrasaun ne’ebé efisiente liu ba reseitas governu nian. Ida ne’e mak ita presiza halo atu nune’e ita nia rai Timor-Leste bele sai nasaun ne’ebé kompetitivu liu ho nasaun sira seluk iha rejiaun ida ne’e. Ho dalan ida ne’e deit maka Timor-Leste bele kontinua moris.”
“Reforma sira ne’e mak prosesu importante ida ne’ebé governu bele halo atu garante katak Timor bele sustenta ba ninia despeza rasik iha kurtu no longu prazu,” dehan Ministra Finansas, Santina Viegas Cardoso. Vice-Ministru Finansas, Helder Lopes mos haforsa tan Ministra ninia komentáriu hodi dehan “prosesu reforma fiskal atu halo diversifikasaun ba ita nia base de reseitas hodi asegura katak ita nia fontes de reseitas ne’ebé sustentável iha futuru.”
Prosesu reforma fiskal sei halao durante tinan tolu to’o tinan lima nia laran, no sei administra husi Komisaun Reforma Fiskal (KRF), hanesan órgaun ida ne’ebé estabelese ona hodi fó apoiu ba governu liu husi implementasaun programa reforma fiskal nian. KRF sei hetan orientasaun husi Governu liu husi Ministériu Finansas.
“Importante tebes atu kompriende katak KRF ne’e órgaun tékniku ida,” dehan Fernanda Borges, Koordenadór KRF. “KRF estabelese hodi serbí governu tomak ba interese povu Timor-Leste nian. KRF ne’e sei mantein ninia funsaun tékniku durante prosesu reforma tomak. Ami nia kna’ar maka atu konsulta ho governu no instituisaun Estadu tomak, komunidade emprezariál, sosiedade sivíl no públiku ein-jerál.”
KRF sei sosializa reforma ida ne’e liu husi kampañia espesializada ida inklui mós semináriu ho komunidade emprezariál, reuniaun iha distritu sira hodi sosializa reformas no halibur komentáriu no opiniaun husi populasaun, envolvimentu ho sosiedade sivíl, fornese aktualizasaun regulár ba média komunikasaun sosiál sira, kria vídeo no produtu informasaun sira ne’ebé fó informasaun konsistente, transparante no klaru kona-ba aspektu hotu-hotu reforma fiskal nian, no liu husi konsulta ho parte-interesada sira hotu.
“Ema hotu-hotu iha Timor presiza hatene kona-ba reforma ida ne’e no presiza senti katak sira mós hola parte iha prosesu reforma ida ne’e,” hateten Vice-Ministru Helder Lopes. “Se la’e, reforma hirak ne’e sei la sustentável.”
KRF sei regulármente haruka komunikadu imprensa atu informa kona-ba faze idak-idak prosesu reforma fiskal nian hamutuk ho detalle téknika sira wainhira governu aprova ona.
Lalaok kona-ba prosesu konsulta Reforma Fiskal
Desde estabelesementu KRF iha fulan-Marsu tinan 2015, KRF hala’o ona konsulta barak ho entidades interesada ba dezenvolvimentu proposta polítika no lei foun kona-ba impostu, reforma administrasaun tributaria, prosedimentu aduaneiru no introdusaun Impostu sobre Valor Akresentado (IVA).
Durante semana rua dahuluk iha fulan Fevereiru nia laran, ekipa ne’ebé kompostu husi peritu nasionál no internasionál iha area hanesan administrasaun tributaria, reforma aduaneira, IVA no impostu rendimentu hamutuk ho espesialista téknika husi Kooperasan Finanseira Internasionál (KFI) no Banku Aziátiku ba Dezenvolvimentu (BAD) aprezenta ona proposta polítika no esbosu lei ba iha ministru, membru parlamentus sira, konsellu-inter-ministérial, gabinete prezidente nian no ba impostu no diresaun administrasaun aduaneiru sira.
Konsultasaun seluk mos halo ba membru sira husi setor privadu hanesan mós ba sosiedade sivil. Ekipa tékniku aprezenta observasaun jeral ida kona-ba proposta polítika no lejislasaun. Atu hetan informasaun ba ajenda aktividade KRF bele haree iha kraik ne’e.
Ajenda ba Aktividade
Fulan Marsu 2015 to Janeiru 2016
 Ekipa tékniku dezenvolve proposta opsaun polítika no lejislasaun ba impostu, reforma administrasaun tributária, prosidementu alfandega, no introdusaun Impostu sobre Valor Akresentado (IVA), konsulta hamutuk ho governu, setór privadu no sosiadade sivil.
 Economistas no advogado sira aprezenta ezemplu komparativu ho nasaun sira seluk ne’ebe halo ona reforma ne’ebe hanesan.
Fulan Fevereiru 2016
 KRF organiza aprezentasaun barak ne’ebe mak aprezenta husi peritus sira ba entidade interesada hodi halo observasaun jeral kona-ba proposta esbosu lei atu bele fasilita kompriensaun kona-ba lei hodi bele hetan komentáriu eskrita husi entidades interesada sira.
Fulan Marsu-Abríl 2016
 Durante fulan Marsu, KRF iha intensaun atu haruka proposta polítika no esbosu lei ba komunidade emprezariál, Organizasaun Non-Governu (ONG) no entidade interesada sira seluk hodi bele hetan sira nia komentáriu eskrita.
Atu hetan informasaun klean liu tan, favor kontaktu:
Fernando M. Ribeiro, Media Officer, Ministeriu Finansas, 7700 6279, fribeiro@mof.gov.tl.
ou
Celestina da Costa Barros, Komisaun Reforma Fiskál, on 7537 9228, ccbarros@mof.gov.tl.

Komentar